Baş Ağrınız Ağrı Kesiciyle Bile Geçmiyorsa…

Makaleyi Yazan: Prof. Dr. Meliha Tan

Makale Tarihi: 15 Ekim 2018

AĞRI KESİCİYİ 10 GÜNDEN FAZLA KULLANIRSANIZ…
Birincil baş ağrıları içinde en sık karşılaşılanlar migren ve gerilim tipi baş ağrılarıdır. Bunlarla karşılaştırıldığında çok daha seyrek olmakla birlikte (2 bin kişide bir veya daha ender) çok şiddetli, sık baş ağrılarına neden olmaları, geleneksel ağrı kesicilere yanıt vermemeleri ve farklı tedaviler gerektirmeleri nedeniyle küme baş ağrısı, tekrarlayıcı yarım baş ağrısı önemli bir birincil baş ağrısı hastalığı grubunu oluşturur. Çoğu kez bu hastalar, doğru tanı alana kadar, yıllarca şiddetli ağrılar çekebilir. Şu an için dünyada en sık üçüncü baş ağrısı tipi ise aşırı ağrı kesici kullanım baş ağrısıdır. Bu nedenle tedavi için kullanılan ağrı kesicilerin ayda 10 günden fazla alınmasının kendi başına kronik bir baş ağrısı nedeni olduğu konusunda hastalar mutlaka en baştan uyarılmalıdır.

İNSANLIK TARİHİ KADAR ESKİ HASTALIK: MİGREN

Migren, tüm baş ağrısı hastalıkları içinde doktora en fazla başvuru nedeni olan durumdur. Migren tanısı için özel bir laboratuvar testi veya radyolojik inceleme yoktur. İnsanlık tarihi kadar eski bir hastalık olan migren toplum için oldukça önemli bir sağlık sorunudur. Dünya Sağlık Örgütü tarafından en çok kısıtlılık yapan hastalıklar arasında ele alınmıştır. Kadınların yaklaşık yüzde20’sinin, erkeklerin ise yüzde 8’inin migrenli olduğu biliniyor. Atak sırasındaki olumsuz etkileri dışında da okul ve iş performansında düşme ve sosyal problemler gibi kronik etkileri
vardır. Migrenin neden kaynaklandığı tam olarak bilinmemekle birlikte yapılan araştırmalar bazı faktörlerin tetiklenmesi sonucunda beyinde anormal bir dalgalanmanın meydana geldiğini gösteriyor. Bunun ardından beyin zarında ve damarlarında iltihabi tepkiye yol açan birtakım maddeler salınır ve bunların sonucunda baş ağrısı oluşur. Migrenin karakteristik özellikleri; tekrarlayıcı olması, atağın ilaçsız olarak dört saatten fazla sürmesi (ve üç günden az), tek yanlı oluşu (yüzde 80 hastada), zonklayıcı olması, atak sırasında sıklıkla ışıktan ve sesten rahatsızlık, merdiven çıkma gibi fiziksel eylemlerde ağrıda artış, ağrıya sıklıkla bulantı veya kusmanın eşlik etmesi, ağrının orta şiddette veya şiddetli olmasıdır.

SIK KULLANILAN İLAÇLAR FAYDASIZ…

Migren atakları çoklukla tekrarlayıcı ataklar şeklinde gelirken, en az üç ay her gün veya günaşırı olacak şekilde kronikleşmiş olarak da görü- lebilir. Bu durumun en büyük nedeni ağrı kesici ilaçların aşırı kullanımıdır. Böyle bir durumda ağrı kesicilere en az iki ay gibi bir süre ara verilmeden ağrıların kontrolü mümkün değildir ve ağrı kesiciler aşırı kullanıldığı sürede verilen ağrının gelmesini engelleyici ilaçlar da çoğu kez yararlı olmaz.

MİGREN TEDAVİSİ

Migrende ilaç tedavisi ataklardan korunmaya yönelik “profilaktik” yani önleyici/koruyucu tedavi ve atağın ağrı, bulantı, kusma gibi yakınmalarının giderilmesine yönelik “atak (akut/ağrı) tedavisi” olarak iki şekilde yapılır. Önleyici tedavi belirli bir süre boyunca düzenli ilaç kullanarak ağrı sıklığını ve şiddetini azaltmaya yöneliktir.

HASTALIĞI TETİKLEYEN FAKTÖRLERDEN UZAKLAŞIN

Atak tedavisinde olguların bir kısmında ağız yolu ile alınan ağrı kesiciler kullanılır. Karanlık ve sakin bir odada, buz paketi koyarak dinlenmek ağrının giderilmesini kolaylaştırır. Eğer hasta uyuyabilirse genellikle ağrıdan kurtulmuş olarak uyanır. Sık ataklı olgularda (ayda beşten fazla) ağrı kesici kullanım sınırları belirlenmeli ve hasta aşırı ilaç baş ağrısı konusunda uyarılmalıdır. Hastalığı tetikleyen faktörlerden kaçınma çok önemlidir. Aç kalmaktan kaçınma ve düzensiz uyku gibi tetikleyici faktörlerden kaçınmak, ağrının sıklığını azaltabilir.

KADINLARDA DAHA SIK GÖRÜLÜYOR

Birincil baş ağrıları içinde en sık karşılaşılan tip gerilim tipi baş ağrıları (GTB)’dır. GTB’ler migrenden daha sık görülmekle birlikte görece daha hafif baş ağrılarına neden olduklarından hekime başvuruda daha geri plandadır. Sıklıkla 20 yaş civarında başlar, her yaşta görülebilir. Kadınlarda biraz daha sık görülmekle birlikte aradaki fark migrende olduğu kadar çarpıcı değildir. Sıklıkla iki yanlı bir baş ağrısına neden olur, zonklayıcı değildir, hareketle artmaz, atak sırasında bulantı olmaz ve ışığın rahatsızlık yapmaması karakteristik özelliğidir. Ataklar şeklinde gelebildiği gibi, üç aydan daha uzun sürede günlük veya günaşırı baş ağrısının olduğu kronikleşmiş halde de görülebilir. Bu kronik form doktora daha sık başvuru nedenidir.

STRES BAŞ AĞRISI NEDENİ!

Gerilim tipi baş ağrılarının yeri ve belirtileri hastaya göre değişkenlik gösterir. Yoğun bir yaşamın getirdiği stres ve sıkıntıların, bastırılmış öfke gibi durumların neden olduğu baş, boyun bölgesindeki kasların kasılması sonucu ortaya çıktığı düşünülür. GTB’li olguların yüzde 10 kadarında baş ağrısı zonklayıcı gibi hissedilebilir ve bazen de tek yanlı ağrı olabilir. Tedavisi migrene benzer. Atak sırasında genelde ağrı kesici ilaçlar yeterlidir. Kronik gerilim tipi baş ağrılarında ise antidepresan ilaçlar kullanılır.

ERKEKLERDE KADINLARA GÖRE BEŞ KAT DAHA FAZLA…

Küme baş ağrısı her zaman tek taraflı, göz çevresinde olan, çok şiddetli, gözde yaşarma, kızarma, şişme, burunda tıkanma veya akıntı, alında veya yüzde terleme gibi bulguların eşlik ettiği bir baş ağrısı türüdür. Hastalık erkeklerde kadınlara göre 5 kat daha sıktır. Genellikle geceleri tekrarlayan, bazen hep aynı saatte ortaya çıkan, göz üzerinde, alın veya yanağa yayılan, şiddetli ağrılı bir durumdur. Ağrı 15 dakika ile 3 saat kadar sürebilir, sonra geçer. Ancak bu ataklar aynı gün ve takip eden haftalar içinde tekrar eder. Ağrı sırasında hastalar huzursuz olur ve sürekli gezinmek isterler. Bu durum karanlık ve sessizlik arayan migren hastalarından ayırt edilmesinde oldukça önemlidir. Hastalığın adındaki küme kelimesi, baş ağrılarının zaman içinde kümelenmesinden gelir ve bu dönemler sıklıkla 1-3 ay sürer. Küme dönemleri içinde hastaların tekrarlayan şiddetli baş ağrıları olduktan sonra aylarca süren başağrısız dönemleri olur. Yaşamı olumsuz yönde etkileyen küme baş ağrılarının da çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur.

BAŞINIZ HER AĞRIDIĞINDA İLAÇ İÇİYORSANIZ…
Aşırı ilaç kullanmaya bağlı baş ağrısı (İAKB), ağrı kesicilerin ayda 10- 15 günden fazla alınmasına bağlı olarak gelişen sekonder nitelikte baş ağrısıdır. Tipik bir klinik tablosu yoktur, genelde altta migren gibi bir baş ağrısı vardır. Tüm başta görülebilen, künt, sıkıştırıcı veya zonklayıcı olabilir. Genelde hafif ve devamlı bir ağrıdır ama zaman zaman şiddetlenebilir.

Kaynak Avcılar Hospıtal Sağlık Bülteni